Zasady prowadzenia wizyt online w opiece psychiatrycznej

1. Wizyta zdalna (zwana też e-wizytą, telewizytą, wizytą online) jest w Polsce ekwiwalentnym świadczeniem w stosunku do wizyty odbywanej w przychodni/gabinecie i rozliczaną przez NFZ. Nie może w pełni zastąpić bezpośredniego badania lekarskiego czy psychologicznego i powinna być stosowana tylko w takich sytuacjach, gdy z ważnych przyczyn badanie bezpośrednie nie może się odbyć. Rekomendujemy, żeby wizyty zdalne miały charakter uzupełniający i dotyczyły wizyt kontrolnych.
2. W sytuacjach kryzysowych (np. w czasie zagrożenia epidemiologicznego) wizyta zdalna jest rekomendowaną formą świadczenia opieki zdrowotnej dla lekarzy, psychoterapeutów, psychologów i terapeutów uzależnień. W tych okolicznościach nawet pierwsza wizyta może odbyć się jako wizyta zdalna i powinna mieć ona formę wideo wizyty, na której zarówno pacjent jak i lekarz/terapeuta widzą się, a lekarz/terapeuta może ustalić tożsamość osoby na podstawie okazanego dokumentu ze zdjęciem.
3. Wizyta zdalna odbywa się za pośrednictwem rozmowy telefonicznej lub wideo komunikatora zapewniającego szyfrowanie transmisji. Dla zmniejszenia ryzyka ingerencji osób trzecich - należy zadbać o posiadanie najnowszej wersji programu komunikacyjnego, aktualizację systemu operacyjnego i programów antywirusowych
4. Rekomendujemy odbywanie wizyt zdalnych poprzez wideokomunikatory. Pozwala to na empatyczną relację rozmówców oraz na obserwowanie pacjenta, jego mimiki, reakcji, zachowania co, podobnie jak przy wizycie w przychodni/gabinecie pozwala na pełniejszą ocenę stanu psychicznego.
5. Intymność i szczerość - Problemy zdrowia psychicznego to bardzo osobisty obszar każdego człowieka. Dlatego nie powinny być omawiane z udziałem osób trzecich (np. członków rodziny). Ich udział może powodować dyskomfort w poruszaniu niektórych ważnych kwestii w zakresie relacji w związku, istotnych intymnych treści dotyczących wielu ważnych aspektów stanu zdrowia pacjenta, przez co obraz problemu może być niejasny. To prowadzi do błędnej diagnozy, a tym samym sposobu dalszego postępowania terapeutycznego. Zachęcamy do używania słuchawek z mikrofonem, aby pytania specjalisty usłyszał tylko pacjent. Możliwy jest udział osób z otoczenia pacjenta, ale po uzgodnieniu tego ze specjalistą oraz za zgodą pacjenta.
6. Lekarz, psychoterapeuta lub psycholog powinien zidentyfikować pacjenta, dlatego należy mieć przygotowany dokument tożsamości ze zdjęciem. Specjalista w trakcie wizyty prowadzi dokumentację leczenia, w związku z tym potrzebuje danych osobowych pacjenta: imię, nazwisko, adres, PESEL - w przypadku osób z ograniczeniami intelektualnymi lub/i ubezwłasnowolnionych - również dane opiekuna. Z uwagi na brak możliwości bezpośredniej identyfikacji za pomocą fizycznego dokumentu tożsamości, należy dochować wszelkich starań w celu ograniczenia ryzyka udzielenia porady (wypisania leków) osobie nieuprawnionej. W dokumentacji powinien znaleźć się opis procedury identyfikacji pacjenta.
7. Lekarz lub psycholog nie ponosi odpowiedzialności za podanie przez Pacjenta niekompletnych, nieprawdziwych lub nieprawidłowych informacji, zwłaszcza w przypadku podania danych osób trzecich bez ich wiedzy lub zgody. Za skutki podania błędnych, niekompletnych, nieprawdziwych, wprowadzających w błąd lub w inny sposób nieprawidłowych danych wyłączna odpowiedzialność spoczywa na Pacjencie.
8. Co przygotować przed wizytą? Karty informacyjne leczenia szpitalnego, wyniki badań laboratoryjnych i pracownianych (np. TK, MRI), zaświadczenia, spis wszystkich leków przyjmowanych obecnie i w przeszłości niezależnie od przyczyny (nie tylko psychiatrycznych). Informacje o przebytych chorobach, wypadkach, hospitalizacjach i generalnie wszystkie dokumenty i informacje dotyczące stanu zdrowia. Skany (lub czytelne zdjęcia z telefonu komórkowego) dokumentów medycznych zaleca się przesłać wcześniej do specjalisty na podany adres e-mail (po uzgodnieniu).
   Rekomendujemy aby przed rozpoczęciem e-wizyty włączyć Wstrzymanie innych aplikacji komunikacyjnych, aby rozmowy i komunikaty nie zakłócały relacji. Jeśli przebywacie w zasięgu wifi - zachęcamy do przejścia na tryb samolotowy, a potem uruchomienie wifi - wtedy sesji nie będą przerywać także rozmowy telefoniczne.
9. Lekarz w trakcie wizyty może wystawić receptę w formie elektronicznej którą otrzymają Państwo w postaci sms/MMS lub na mail. Lekarz ma także możliwość wystawienia elektronicznego zwolnienia lekarskiego e-ZLA - jeśli będzie takie wskazanie. Lekarz może też skierować na dodatkowe badania lub do innych specjalistów (np. psychologa, endokrynologa) oraz zalecić psychoterapię.
10. Część zaświadczeń i skierowań jest ważna tylko przy zachowaniu wersji tradycyjnej z podpisem i pieczęcią (tj. OL-9, zaświadczenie o stanie zdrowia dla celów orzekania o niepełnosprawności, zaświadczenie o zdolności do pracy). Mogą zostać wysłane do pacjenta pocztą lub odebrane w inny, ustalony ze specjalistą sposób.
11. Jeśli u osoby wystąpi znaczne pogorszenie stanu zdrowia psychicznego, tj. ujawnienie się lub nasilenie objawów dotychczasowej choroby/zaburzenia prowadzące do bezpośredniego zagrożenia jej życia lub/i zdrowia lub życia innych osób - lekarz może zadecydować o przekazaniu jej do leczenia szpitalnego takżę bez jej zgody (informacje na ten temat w art 22-24 Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego.)
12. Dokumentacja medyczna musi być przechowywana zgodnie z zasadami określonymi w stosownych aktach prawnych (RODO). Rekomendowane jest prowadzenie dokumentacji w ramach zdalnego dostępu do systemu komputerowego placówki opieki zdrowotnej. Do wytworzonej dokumentacji medycznej nie powinny mieć dostępu osoby trzecie.

Dodatkowe informacje:

1. Rekomendacje PTP w zakresie Opieka psychiatryczna, leczenie uzależnień i program pilotażowy w centrach zdrowia psychicznego (w tym online) w ramach NFZ
2. Wizyta zdalna - wizyta u lekarza (ale też psychologa lub psychoterapeuty), w ramach której wykonywane są wszystkie typowe procedury z wyjątkiem tych których się nie da wykonać bez kontaktu fizycznego - badania krwi, badanie internistyczne, neurologiczne itd. itp. Wartość tej wizyty w dużo większym stopniu zależy od tego jak szczerze i dokładnie pacjent opisuje swoje dolegliwości, stan, i odpowiada na pytania lekarza.
3. Komunikator internetowy - program komputerowy który pozwala na komunikacją inna niż tylko głosowa. Komunikator pozwala przesyłać informacje, pliki, ale też pozwala na rozmowy głosowe i rozmowy wideo. Często też pozwala na rozmowy konferencyjne czyli większej ilości osób na raz. Do najczęściej używanych u nas komunikatorów należą - Skype, Messenger (z FaceBooka), Google Hangouts (dla posiadaczy kont na gmail.com), FaceTime (użytkownicy produktów firmy Apple), WhatsApp, Signal, Zoom.us i inne mniej popularne. Do nawiązania łączności z kimś (np. lekarzem) trzeba znać identyfikator rozmówcy (dokładnie tak jak numer telefonu).
4. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego - Ustawa dostępna tutaj
5. Psychiatria - COVID-19 ważne materiały

Opracowanie

Maciej Matuszczyk, Agnieszka Koźmin-Burzyńska, Jacek Przybyło, Marek Krzystanek, Seweryn Segiet
Kontakt z autorem: mm@psychiatria.pl. Stan prawny na 2 kwietna 2020r.